Tandır

Erzurum'un Aşkale ilçesine bağlı Koşapınar köyünde de en ilkel yöntemle çömlekçilik yapılmakta ve bu yörede bu işi yapanlara purutçu adı verilmektedir. İlkel yöntemin gereği olarak burada da çömlekçilik gene yalnızca kadınlara özgüdür.

Ne var ki burada purutçuluk, örneğin Dölek köyünde olduğu gibi bütün köy kadınları tarafından benimsenmiş, köy ekonomisine katkısı olan bir uğraş olarak çıkmıyor karışımıza. Tüm köyde ancak beş purutçuya rastlayabiliyoruz. Yapılan işlerde ağırlık kapkacaktan çok doğu Anadolu yaşamında büyük yeri olan tandır yapımına kaymıştır.

17 Bicimlendirilmeleri bitmiş, yere gömülmeden önce kurumaya bırakılmış tandırlar.

Tezgâh gene, işlerin üzerinde yapıldığı tahta bir altlıkla biçimlendirmede kullanılan ve kenes adı verilen bir tahta parçası, su ve çaput öğelerinden oluşmaktadır. İşlerin yapılması için çevre tarlalardan getirilen kile kav adı verilmektedir. Kav, yere yayılarak bir süre kurutulur; sonra telleri bağırsaktan yapılmış bir kalburdan geçirilerek taneleri ayırılır. Geriye kalan ince taneli kav, suyla çiğnenir; sonra en az üç gün süreyle her gün ayakla çiğnenerek ekşimeye bırakılır. Bu işleme kavın hasıllanması denir. Hasıllanmanın gün ışığından uzak bir yerde yapılması gerekmektedir. Daha sonraki biçimlendirme ve kurutma işlemlerinin de gölgeli, nemli yerlerde yapılmasına özen gösterilir.

18 Koşapınar'da yapılan, ilginç kulplu kullanma eşyalarından örnekler.

İyice kuruyan işler, tandırda iki-üç saat süreyle pişirilir. Tandırdan eciş yardımıyla çok sıcakken çıkarılan işlerin içine ve dışına ayran dökülür. İstenirse ardından kapların üzerine peynir sürtülerek desen yapılır. Burada da Dölek köyünde olduğu gibi bu işleme "zıllama" adı verilir. Daha sonra kaplar, tandırda yemek pişirmek üzere kullanıldıkça onların deyimiyle "işlenir"; aslında peynirle desen yapılan yerlerde redüklenme olmakta, dolayısıyla çizilmiş olan desenler daha da belirginleşmektedir. Zamanla aşınan, sulu yiyeceklerden dolayı mantarlaşan, oranın deyişiyle hereklenen kaplar tandırda bir kez daha pişirilerek yenilenir.

	19 Koşapınar'da yapılan bir mangal
20 Bu ilkel çömlekçiliğin sürdürüldüğü Koşapınar köyündeki tüm evlerin tavan kaplaması.